Euronews ka publikuar një shkrim për Shqipërinë ku fokusohet në regjimin diktatorial të Enver Hoxhës, vuajtjet dhe dënimet, sidmos ato në burgun e Spaçit. Artikulli i shkruar nga Magdalena Chodownik nis me një përshkrim për Enver Hoxhën, ku thuhet se ishte një admirues i madh i shokut Stalin. Në kohën kur sundimit 30-vjeçar të ish-diktatorit sovjetik i erdhi fundi me vdekjen e tij në vitin 1953, homologu i tij shqiptar urdhëroi një shfaqje masive zie popullore. Banorëve u duhej të mblidheshin në sheshin kryesor të kryeqytetit, Tiranë, për të demonstruar pikëllimin e tyre. Diktatori komunisti shqiptar admironte metodat staliniste të represionit. Me vdekjen e Stalinit marrëdhëniet mes Tiranës dhe Moskës filluan të ftoheshin. Ndërsa Enver Hoxha zbatoi tiraninë staliniste ndaj popullit të tij. “Armiqtë e kombit” dënoheshin me vdekje, burgoseshin, ose çoheshin në kampet e punës së detyrueshme. Përgjatë sundimit të tij, një në njëqind shqiptarë përllogaritej të ishte subjekt i të ashtuquajturave programe “riedukimi”.

Adem bëhet një 'konspirator'
Euronews sjell rastin e Ademit, i cila është ndër të paktet qe i ka mbijetuar dhe si dëshmitar i tmerreve të burgosjes. Një mëngjes shumë herët disa njerëz me uniformë trokitën në dyert e drunjëta të shtëpisë së Admit, duke e akuzuar atë se kishte vepruar kundër partisë. Ai u mor nga policia dhe nuk e dinte se ku do të shkonte apo kur do të kthehej. Ai po shkonte drejt “gjyqit”. Dy dëshmitarë, të cilët do të mund të dëshmonin kundër tij, ishin ndërkohë në pritje në seancën gjyqësore. Dy ishin mjaftueshëm për të shërbyer si provë e “pakundërshtueshme”, për çfarëdolloj akuze që mund të ngrihej. “Nuk mund ta mbroja veten. Pas gjykimit ata më çuan menjëherë në burg”, kujton ai. Ademi u shpall fajtor pasi kishte komplotuar për të ikur në Jugosllavi, pavarësisht se kurrë nuk e kishte bërë këtë gjë. Ishte lidhja familjare e Adem që e bëri atë një objektiv për autoritetet. Babai i tij kishte qenë një oficer nën sundimin e monarkisë shqiptare dhe regjimi i Hoxhës përpiqej të zhdukte ato që dikur ishin të lidhur me aristokracinë. Ndërsa babai i Adem u arratis për të shpëtuar jetën, djali i tij duhej të vuante pasojat. Familja e madhe e Adem konsiderohej gjithashtu e rrezikshme për regjimin, që mendohej të ishte një terren edukativ për rebelim. Shpesh anëtarët e familjes do të zhvendoseshin ose burgoseshin. Regjimi i Hoxhës kishte ngritur rreth 50 kampe internimi, prej të cilëve Spaçi ishte më famëkeqi, pasi ishte modeluar në mënyrë të ngjashme me gulagët e Stalinit.

Spaçi
Rruga për në Spaç, një fshat malor emrin e të cilit e kishte marrë edhe kampi, ishte tejet e ngushtë dhe dredha-dredha. Pak më tej shiheshin hyrjet drejt minierave të bakrit dhe piritit, ku të dënuarit detyroheshin të punonin pa pushim, gjë që shpesh çonte në lodhje të skajshme të tyre e deri në vdekje. Spaçi ishte më famëkeqi i të gjitha kampeve. Ai u hap në vitin 1968, e një vit më vonë strehoi me mijëra të burgosur. Mes 1.200 dhe 1.400 të burgosur politikë do të burgoseshin atje dikur.
Vend spiunësh
Partia i urrente tradhtarët, por i shpërbleu ata që denonconin tradhtarët e supozuar. Një shprehje shqiptare thotë "ka 11 spiunë për çdo 10 njerëz". Denoncimet i detyronin njerëzit të ishin vigjilentë vazhdimisht madje edhe në burgje. "Kur një nga të burgosurit dëgjoi se tjetri u ankua për partinë, menjëherë i informoi rojet. Çdo denoncim i tillë ishte një shans për të zvogëluar dënimin. Pra, duhet të ishim të kujdesshëm që të mos përkeqësonim situatën tonë ", thotë Adem. Rojet u përballën me dënime brutale. Ata rrahën dhe torturuan ata që u kapën duke shprehur mospajtimin politik ose nuk u konsideruan mjaft produktiv. Gratë nuk u kursyen as. Ata gjithashtu u rrahën, përdhunuan dhe u detyruan të abortoheshin nëse mbeteshin shtatzënë.

Më 21 maj 1973, të burgosurit bënë një rebelim dhe e morën kampin duke valvitur një flamur shqiptar mbi Spaçin, por pa yllin komunist. Një goditje brutale e pa rebelimin e shtypur për dy ditë dhe udhëheqësit e saj të supozuar u ekzekutuan.
Të burgosurit punonin me rotacion, grupe që dërgoheshin në miniera çdo 8 orë. Edhe përgjatë të nxehtit ekstrem veror, apo të ftohtit të acartë në dimër, të burgosurit nxirrnin çdo ditë xeherorë për të përmbushur normën ditore. Për siguri as që mund të flitej dhe mungesa e mjeteve të duhura për këtë punë çonin shpesh në dëmtime të rënda të tyre. Çdo karvan që largohej nga miniera numërohej me përpikmëri. “Nëse nuk do të mund të përmbushnim normën ditore, atëherë ndëshkoheshim. Nëse ia dilnim mbanë, e sigurt ishte që të nesërmen norma do të rritej. Por, për çdo ditë që ne arrinim të kalonim normën, dënimi ynë reduktohej me një ditë. Të paktën fitonim një ditë liri…”, thotë Ademi. Ai supozohej të kalonte ekzaktësisht 7.305 ditë në Spaç. Pas punës, të burgosurit ktheheshin në “banesat” e tyre pa ngrohje dhe të mbipopulluara.

“Shumë prej nesh jetonin në qeli aq të vogla, saqë nuk kishim vend as për të fjetur. E ç’fjetje them unë, as për t’u ulur e jo më të shtriheshim”, kujton ai.
Nën regjimin e Hoxhës, Shqipëria ishte një nga vendet më të izoluara në botë. Gjithnjë e më shumë paranojak për një kërcënim nga brenda, ai intensifikoi tiraninë e tij, duke e rrethuar vendin me tela me gjemba, duke ndaluar udhëtimet e jashtme dhe kontaktet me të gjithë jashtë vendit. Rreth 750,000 bunker u ndërtuan me urdhër të tij për të lejuar që i gjithë vendi të lëvizte nën tokë në rast të një sulmi.