Media britanike BBC i ka kushtuar një reportazh bazës së izoluar të artilerisë shqiptare që u ndërtua në ishullin e Sazanit gjatë kohës së komunizmit. “Gjatë Luftës së Ftohtë, forcat e armatosura të Shqipërisë ndërtuan tunele dhe baza nëntokësore në rast të pushtimit. BBC Future vizitoi një bazë, të fshehur në një park kombëtar, në fillim të këtij viti”- shkruan kjo medie. Në artikull përmendet Parku Detar Karabarun-Sazan, i pari i këtij lloji në Shqipëri, i shpallur si i tillë në vitin 2010. Kjo zonë është me interes të madh, jo vetëm për mbetjet e saj historike - përfshirë qytetin e lashtë të Orikumit - por edhe se është e pasur me kafshë të egra, duke nisur nga çakajtë e artë deri te breshkat e ujit, delfinët e zakonshëm dhe balenat.
Pjesë nga reportazhi i BBC
Në ditët e Enver Hoxhës, udhëheqësit komunist që qeveriste Shqipërinë nga 1946 deri në 1985, kjo zonë ishte ndaluar. Pranë është baza detare e Pashë Limanit, shtëpi për shumë anije të Marinës Shqiptare. Dhe, si vende të panumërta në Shqipëri, shpatet e gadishullit ruhen nga bunkerë betoni. Pas marrjes me qira të një varkë nga një operator turistik lokal, ne u drejtuam përgjatë gjirit, duke synuar të vizitonim ishullin.

E kaluara e braktisur
Sot, pothuajse tre dekada pas përfundimit të regjimit komunist shqiptar, fortifikimet që u ndërtuan po shkatërrohen. Por ka edhe relike të tjera të okupimit ushtarak të këtij peizazhi të pjekur në diell.
E ndërtuar për betejë
Strehimi i vjetër në shpellë, ishte sekreti i vërtetë i ishullit. Brenda kodrës së, prapa mureve të gurit gëlqeror, ishte një bazë e fshehtë e artilerisë. Këtu u ndërtua një bazë e mbushur me armë sovjetike, armë të rënda artilerie.
E kaluara e errët
Vendet e armëve janë gdhendur në gur me dorë, shumica e punës mendohet se janë bërë nga të burgosurit politikë.

Fshehja e kujtimeve
Secili nga bunkerët do të kishte një armë artileri dhe ekuipazhi duhet ta lëshonte atë. Ekipet do të kishin qenë në detyrë gjatë tërë kohës. Shqipëria komuniste kishte frikë nga pushtimi jo vetëm nga NATO, por edhe nga Jugosllavia e afërt, madje edhe nga ish-aleati i saj Bashkimi Sovjetik, pasi kishte ndërprerë marrëdhëniet në fillim të viteve 1960. Bunkerët ende mbajnë slogane të asaj kohe - megjithëse që nga rënia e regjimit të Enver Hoxhës, kritikët nuk kanë më frikë te godasin kujtimin e tij.

Fjalët paralajmëruese
Brenda vendndodhjeve ka ende gjurmë të grafikut udhëzues për ekipet e artilerisë. Në një nga bunkerët e braktisur kishte formula për qitjen në një objekt lëvizës (si një anije), ndërsa një tjetër tregoi ekuipazhin se çfarë të bënte në rastin e një sulmi bërthamor. Një tjetër tregon rrugën e saktë për të hedhur mina jashtë bunkerëve.
Kapsulë kohore
Këto përkujtues të së kaluarës izoluese janë në gjendje shumë më të mirë se shumica e bunkerëve të braktisur të Shqipërisë, kryesisht për shkak se kompleksi ka pasur shumë pak vizitorë.